Đường cong Lợi suất đảo ngược là gì?

• Khái niệm Đường cong Lợi suất đảo ngược.
• Yếu tố ảnh hưởng đến Đường cong Lợi suất.
• Vì sao Đường cong Lợi suất đảo ngược xuất hiện lại là cảnh báo.
• Tình hình Đường cong Lợi suất hiện tại.

1. Đường cong Lợi suất đảo ngược là gì?

Trong điều kiện bình thường, lợi suất của trái phiếu kỳ hạn dài hơn thường cao hơn lợi suất của trái phiếu có kỳ hạn ngắn hơn. Đó là bởi nhà đầu tư kỳ vọng hưởng lợi tức cao hơn khi dùng tiền của họ để cho vay trong một thời gian dài hơn. Khi đó, đường cong phản ánh chênh lệch lợi suất giữa hai trái phiếu với hai kỳ hạn dài-ngắn sẽ là một đường dốc đi lên. Chẳng hạn, lợi suất Trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm thường cao hơn lợi suất Trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 1 năm.

Trong ảnh là biểu đồ Trái phiếu 2 năm, 10 năm, 30 năm của Mỹ  và Lãi suất quỹ liên bang Mỹ giai đoạn 2012 đến 2022. (https://en.macromicro.me)

2. Yếu tố ảnh hưởng đến đường cong lợi suất

• Trong ngắn hạn sự biến động lợi suất trái phiếu bị ảnh hưởng bởi chính sách tiền tệ – thông qua việc nâng/hạ FED Fund Rate của FED).
• Trong dài hạn sự biến động của lãi suất trái phiếu phản ánh kỳ vọng của thị trường về nền kinh tế trong dài hạn.
  Ví dụ nếu thị trường kỳ vọng nền kinh tế hiện tại tốt, nhu cầu đầu tư vào trái phiếu kỳ hạn dài sẽ giảm xuống, dẫn tới lợi suất của trái phiếu kỳ hạn dài tăng lên (do mối quan hệ ngược chiều giữa giá và lợi suất của trái phiếu). Ngược lại nếu lợi suất trong dài hạn giảm, thị trường đang kỳ vọng nền kinh tế trong hiện tại đang tồn tại nhiều rủi ro, nên mức lợi suất trong ngắn hạn sẽ cao hơn trong dài hạn hay nhu cầu đầu tư vào trái phiếu dài hạn tăng cao, khiến lợi suất của trái phiếu dài hạn giảm xuống.

3. Vì sao đường cong lợi suất đảo ngược lại là dấu hiệu cảnh báo?

Đường cong lợi suất đảo ngược không đảm bảo chắc chắn suy thoái sẽ xảy ra. Mà nó chỉ là 1 dấu hiệu cho thấy Nhà đâu tư trái phiếu đang lo ngại về triển vọng kinh tế trong dài hạn.
Cặp lãi suất hay được sử dụng nhất là Chênh lệch lợi suất 10 năm/2 năm (10Y/2Y), hiểu nôm na thì đây là hiệu khi trừ lãi suất của trái phiếu kỳ hạn 10 năm và 2 năm. 10Y2Y là cặp lãi suất được theo dõi thường xuyên và phổ biến nhất trên thị trường vì trong 6 cuộc suy thoái gần nhất từ năm 1970 đến nay, cặp lãi suất 10Y2Y đã đảo ngược và theo sau đó là các cuộc suy thoái kinh tế Mỹ. Mặc dù vậy cuộc suy thoái kinh tế không xảy ra ngay sau khi có hiện tượng đường cong lãi suất đảo ngược, mà có độ trễ bình quân khoảng 17-20 tháng sau đó, lúc này nền kinh tế mới bắt đầu suy thoái.

Trong ảnh là biểu đồ chênh lệch Trái phiếu 10 năm và Trái phiếu 2 năm của Mỹ giai đoạn 1976 đến ngày 14/06/2022. (https://fred.stlouisfed.org)

Lịch sử các đợt đảo ngược Đường cong lợi suất của Mỹ:

• Lần 1: Tín hiệu từ tháng 08/1978 đến 04/1980 – thời gian suy thoái từ 01/1980 đến 07/1980
• Lần 2: Tín hiệu từ tháng 09/1980 đến 07/1982 – thời gian suy thoái từ 07/1981 đến 11/1982
  Khủng hoảng Iran-Iraq khiến giá dầu tăng mạnh, là tiền đề cho cuộc suy thoái kéo dài 30 tháng tại Mỹ.
• Lần 3: Tín hiệu từ tháng 12/1988 đến 03/1990 – thời gian suy thoái từ 07/1990 đến 03/1991
  DowJones giảm điểm mạnh và sự sụp đổ của thị trường tín dụng, cho vay ảnh hưởng đến việc tiết kiệm của người dân.
• Lần 4: Tín hiệu từ tháng 06/1998 đến 12/2000 – thời gian suy thoái từ 03/2001 đến 11/2001
  Khủng hoảng bong bóng dot.com và vụ tấn công khủng bố 11/9 tại Mỹ.
• Lần 5: Tín hiệu từ tháng 12/2005 đến 06/2007 – thời gian suy thoái từ 12/2007 đến 06/2009
  Khủng hoảng nợ dưới chuẩn của Mỹ – đi kèm với khủng hoảng giá dầu năm 2007.
• Lần 6: Tín hiệu từ tháng 08/2019 đến 09/2019
  Dịch Covid bùng phát tại Trung Quốc và lan ra toàn thế giới.

Tất nhiên dù Đường cong Lợi suất đảo ngược là 1 chỉ báo hay được sử dụng, nhưng nó không phải là chắc chắn lần nào khi đường cong lợi suất đảo ngược xuất hiện cũng đi kèm với suy thoái kinh tế.

4. Tình hình Đường cong Lợi suất hiện tại

Tháng 5/2022 vừa qua, FED đã nâng lãi suất liên bang thêm 0.5 điểm phần trăm, chính thức nâng lãi suất cho vay áp dụng cho các ngân hàng trên toàn liên bang lên biên độ 0.75%-1% nhằm kiểm soát lạm phát đang ở mức cao nhất 41 năm. Theo dự kiến, FED sẽ có thêm 3 – 4 đợt nâng lãi suất nữa trong năm nay. Việc FED nâng lãi suất đã đẩy lợi suất các trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn ngắn hơn tăng lên. Trong khi lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ các kỳ hạn dài cũng tăng, nhưng không tăng nhiều.

Trong ảnh là biểu đồ chênh lệch Trái phiếu 10 năm và Trái phiếu 2 năm của Mỹ giai đoạn 2020 đến ngày 14/06/2022. (https://fred.stlouisfed.org)

Trong phiên ngày 14/06/2022, Bond US 10Y cao hơn khoảng 0.03 điểm phần trăm so với Bond US 2Y. So với mức đầu năm 2022, mức chênh này đã giảm mạnh từ 0.85% về 0.03%. Nếu xu hướng chênh lệch tiếp tục rút ngắn, đường cong lợi suất giữa trái phiếu hai kỳ hạn này có thể sẽ đảo ngược. Nhìn chung giới đầu tư có cơ sở để lo ngại về nền kinh tế, khi FED nâng lãi suất quá mạnh nhằm mục đích chống lạm phát, có thể gây ra suy thoái kinh tế. Tóm lại, dưới góc nhìn của giới đầu tư, họ có cơ sở để lo lắng khi xuất hiện hiện tượng Đường cong Lợi suất đảo ngược. Mặc dù bản thân đường cong lợi suất đảo ngược không gây ra suy thoái kinh tế, nhưng đây sẽ là điểm báo cho Ngân hàng Trung ương về kỳ vọng của thị trường về nền kinh tế trong tương lai.