VNIStock

1. Chính sách Thuế quan mới

Vào ngày 6 tháng 4 năm 2025, Hoa Kỳ sẽ chính thức áp dụng chính sách thuế quan đối ứng trên diện rộng, một động thái được xem là bước ngoặt trong chiến lược kinh tế của chính quyền Tổng thống Donald Trump trong nhiệm kỳ thứ hai. Thị trường chứng khoán chứng kiến sự sụt giảm nghiêm trọng của ba chỉ số chính, phản ánh tâm lý hoang mang của các nhà đầu tư trước một kế hoạch được đánh giá là táo bạo nhưng đầy rủi ro.

💥Nội dung chính sách:

• Mức thuế cơ sở: 10% áp dụng cho mọi quốc gia, không có ngoại lệ.
• Mức thuế cao hơn cho các nước trung chuyển hàng hóa Trung Quốc:
  • Việt Nam: 46%
  • Campuchia: 49%
  • Thái Lan: 36%
  • Malaysia: 24%

2. Mục đích Chiến lược của Chính quyền Trump

Để hiểu rõ ý đồ của chính sách thuế quan này, cần nhìn lại bối cảnh lịch sử và tham vọng chiến lược của chính quyền Trump.

Trong nhiệm kỳ đầu (2017-2021), ông đã khởi động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, áp thuế lên hàng hóa trị giá hàng trăm tỷ USD nhằm hạn chế sự tiếp cận của Bắc Kinh vào thị trường Mỹ. Theo phân tích của The New York Times, giai đoạn 2018-2020 chứng kiến kim ngạch xuất khẩu trực tiếp từ Trung Quốc sang Mỹ đi ngang ở mức 300-400 tỷ USD, không tăng trưởng đáng kể.

Tuy nhiên, Trung Quốc đã tìm cách lách thuế bằng cách chuyển hàng qua các quốc gia trung gian như Việt Nam, Campuchia, Thái Lan, Malaysia và Mexico. Đến năm 2025, chính quyền Trump dường như quyết tâm đóng kín “cửa sau” này bằng cách áp thuế lên tất cả các nước nghi ngờ là trung chuyển, với mục tiêu làm tăng chi phí nhập khẩu từ Trung Quốc, dù trực tiếp hay gián tiếp.

Mỹ lập luận rằng các quốc gia này đang đóng vai trò trung chuyển, nhập linh kiện từ Trung Quốc, lắp ráp hoàn thiện, và xuất khẩu sang Mỹ để né thuế. Báo cáo của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) năm 2022 chỉ ra rằng khoảng 25% giá trị nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam được tái xuất sang Mỹ, tương đương 30 tỷ USD trong tổng kim ngạch 109 tỷ USD xuất khẩu sang Mỹ.

————————————-

3. Tác động đến Việt Nam và các nước trung chuyển

Việt Nam với vị thế là một trong những nước hưởng lợi lớn từ cuộc chiến thương mại lần đầu (2018-2020), giờ đây lại trở thành một trong những quốc gia chịu thiệt hại nặng nề nhất. Bạn có thể xem thêm bài viết trước đó tại đây.

• Việt Nam, với thặng dư thương mại với Mỹ tăng gấp ba lần từ 41 tỷ USD (2018) lên 123 tỷ USD (2024), nhưng điều này cũng khiến Việt Nam bị Mỹ liệt vào danh sách các nước trung chuyển chính.
  Phân tích của ADB cho thấy, trong cơ cấu xuất khẩu sang Mỹ năm 2022, giá trị gia tăng của Việt Nam chiếm 40% (44 tỷ USD), các nước khác (như Hàn Quốc, Nhật Bản) chiếm 31% (34 tỷ USD), và Trung Quốc chiếm 27,9% (30 tỷ USD). Điều này cho thấy, dù Việt Nam vẫn giữ vai trò quan trọng trong chuỗi giá trị, sự phụ thuộc vào linh kiện Trung Quốc là không thể phủ nhận.
• Mexico, với 84% xuất khẩu sang Mỹ và 20% nhập khẩu từ Trung Quốc, đã bị Trump nhắm đến từ sớm, nhưng gần đây được miễn thuế 20% cho các sản phẩm có linh kiện chủ yếu từ Bắc Mỹ theo Hiệp định USMCA. Đây có thể là tiền lệ để Việt Nam đàm phán, bằng cách chứng minh giá trị gia tăng nội địa và giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

————————————-

4. Tầm nhìn lớn hơn: Tái định hình trật tự Thương mại Thế giới

Chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump không chỉ nhắm vào Trung Quốc mà còn thể hiện mục tiêu lớn hơn: thay đổi trật tự thương mại toàn cầu mà Mỹ đã xây dựng từ sau Thế chiến thứ hai.

• Hệ thống Bretton Woods (1944-1973): Mỹ thiết lập đồng Đô la làm đồng tiền dự trữ thế giới.
• Trật tự Tân Tự do (1980-2016): Tiếp tục duy trì vị thế của Đô la, nhưng Mỹ phải trả giá:
  • Sự phi công nghiệp hóa (mất dần ngành sản xuất).
  • Thâm hụt thương mại kéo dài.

Mục Tiêu Của Trump

• Đảo ngược xu hướng:
  • Buộc các quốc gia gắn tiền tệ của họ với Đô la.
  • Yêu cầu các nước trả phí để vào thị trường Mỹ.
• Kết quả mong muốn:
  • Tái công nghiệp hóa Hoa Kỳ (đưa sản xuất trở lại).
  • Giữ vững vai trò thống trị kinh tế của Mỹ.

Động Thái Cụ Thể Năm 2025

• Ngày 12 tháng 5 năm 2025:
  • Mỹ áp thuế bổ sung lên 60 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu dạng đơn hàng nhỏ (minimex) qua các nền tảng như Temu.
  • Trước đây, các đơn hàng dưới 800 USD được miễn thuế; nay chính sách này chặn kẽ hở mà Trung Quốc khai thác qua thương mại điện tử.
• Phản ứng của Trung Quốc:
  • Đưa 11 công ty Mỹ vào danh sách “thực thể không đáng tin cậy”.
  • Hạn chế xuất khẩu 7 kim loại đất hiếm, làm căng thẳng quan hệ hai nước thêm gay gắt.

————————————-

5. Đàm phán và Cơ hội cho Việt Nam

Cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Trump cho thấy Việt Nam đang tìm cách giảm thiểu thiệt hại. Đề xuất giảm thuế 0% cho hàng Mỹ, tăng nhập khẩu, và thu hút đầu tư từ các công ty Mỹ là những bước đi chiến lược.

• Việt Nam cũng có thể học hỏi từ Mexico, tập trung vào các sản phẩm có giá trị gia tăng nội địa cao (như nhôm, thép, dược phẩm, bán dẫn) để tránh bị đánh thuế nặng.
• Ngoài ra, với nguồn tài nguyên đất hiếm lớn thứ hai thế giới (ước tính 2 triệu tấn tại Lai Châu), Việt Nam có thể tận dụng lợi thế này trong đàm phán với Mỹ, vốn đang tìm cách giảm phụ thuộc vào Trung Quốc về nguyên liệu chiến lược.

————————————-

6. Kết luận

Chính sách thuế quan của Trump là một canh bạc lớn, vừa nhằm kiềm chế Trung Quốc, vừa tái cấu trúc thương mại toàn cầu. Đối với Việt Nam và các nước trung chuyển, đây là thách thức nhưng cũng là cơ hội để điều chỉnh chuỗi cung ứng và củng cố vị thế kinh tế. Liệu trật tự mới mà Trump hướng tới có thành hiện thực? Câu trả lời sẽ phụ thuộc vào các cuộc đàm phán sắp tới, mà Việt Nam cần chuẩn bị kỹ lưỡng để bảo vệ lợi ích quốc gia.